Jak w pozostałych krajach chrześcijańskich, w Norwegii Boże Narodzenie jest ważnym świętem z wieloma tradycjami. Dziś przyjrzymy się, jak dokładnie Norwegowie świętują w tym okresie.
STARONORDYCKIE KORZENIE ŚWIĄT W NORWEGII
Tak samo jak w języku szwedzkim, okres świąt Bożego Narodzenia w Norwegii nazywa się jul, od staronordyckiego jól. Przed chrystianizacją Skandynawii był to czas świętowania przesilenia zimowego i coraz dłuższych dni, przez Wikingów nazywany Festiwalem Światła, który trwał 12 dni od 21 grudnia. Okres ten związany był z ofiarami dla bogów i mocno zakrapianymi spotkaniami z najbliższymi. Jedną z tradycji z tego czasu, która przetrwała do dzisiaj, jest julebukk, czyli świąteczna koza, kojarzona często z nordyckim bogiem Thorem i jego magicznymi kozami wiozącymi go po niebie. Obecnie jest ona znana jako figurka ozdobna wykonana ze słomy. Innym magicznym stworzeniem w Norwegii jest skrzat znany jako julenisse lub fjøsnisse. Często przedstawiany jest jako mała kreatura nosząca długą białą brodę i czerwoną czapkę podobną do tej Świętego Mikołaja, która mieszka w stodole i chroni zwierzęta. Jednak skrzat bywa nieznośny jeśli nikt go nie nakarmi, dlatego według zwyczaju dzieci przygotowują dla niego słodki ryżowy pudding, risengrynsgrøt, by go udobruchać i zostawiają go przy wejściu do stodoły lub na schodach. O norweskim skrzacie powstał nawet w 2023 roku hollywoodzki film “There’s something in the barn”.
WSPÓŁCZESNE ZWYCZAJE ŚWIĄTECZNE W NORWEGII
Przygotowania świąteczne zaczynają się już w listopadzie. Sklepy i domy są przystrajane w różne ozdoby, a miasta są rozświetlone tysiącami lampek. Dekoracje świąteczne są dla Norwegów bardzo ważne. Do najpopularniejszych ozdób należą białe lampki, duże papierowe gwiazdy wieszane w oknach oraz koszyczki w kształcie serca (julekurver), do których wrzucane są cukierki i inne słodycze a następnie są wieszane na choinkach. W każdego rodzaju sklepach pojawia się mnóstwo produktów w świątecznych kolorach i wzorach, a w domach obrusy, koce i ubrania zamieniane są na te z reniferami, gwiazdkami, mikołajami i innymi symbolami świąt. Ciekawostką jest to, że choinki w domach są ubierane dopiero 23 grudnia. Tego dnia rodziny zbierają się, by oprócz przystrojenia drzewka przygotować dom na Wigilię oraz upiec domki z pierników, które będą służyć jako dekoracje na czas świąt.
Wraz z rozpoczęciem adwentu zaczyna się “świąteczny szał”, szczególnie na bożonarodzeniowych jarmarkach, z których słyną norweskie miasta. Restauracje i kluby się zapełniają, bo wiele firm, fundacji ale też grup przyjaciół i znajomych organizuje julebord (dosłownie świąteczny stół). Są to imprezy, na które zazwyczaj Norwegowie się bardzo elegancko ubierają i wypijają spore ilości alkoholu.
TRADYCJE KOŚCIELNE NA ŚWIĘTA W NORWEGII
Dniem rozpoczynającym religijne celebracje Bożego Narodzenia jest pierwsza niedziela Adwentu. Tak jak w Polsce, popularne są kalendarze adwentowe, w bardzo podobnej formie do tej znanej nam. W każdą niedzielę Adwentu rodziny i przyjaciele zbierają się, by zapalić kolejną z czterech świec w oczekiwaniu na przyjście Jezusa. Ważnym dniem w czasie Adwentu jest 13 grudnia, znany jako Luciadagen, kiedy wspominana jest Święta Łucja. W Norwegii jest to nieco mniej popularne święto niż w Szwecji, ale staje się coraz powszechniejsze szczególnie w przedszkolach i szkołach.
Oficjalnie święta Bożego Narodzenia zaczynają się 24 grudnia o godzinie 17 gdy rozbrzmiewają kościelne dzwony zwołujące wiernych na uroczystą mszę. Później, po wieczerzy, rodziny tańczą wokół choinki śpiewając tradycyjne kolędy. Pierwszy i drugi dzień świąt są już mniej ważnymi dla większości Norwegów, niemniej w kościołach są odprawiane msze, jak w innych krajach katolickich. Częstym zwyczajem podczas świąt w Norwegii jest zapalanie świeczek i zniczy na grobach najbliższych, podobnie jak 1 listopada w Polsce. Norweski Kościół Katolicki jako ostatni dzień Świąt Bożego Narodzenia uznaje pierwszą niedzielę Nowego Roku.
POTRAWY I NAPOJE ŚWIĄTECZNE W NORWEGII
Trzema najpopularniejszymi daniami głównymi na Boże Narodzenie są w Norwegii ribbe (wieprzowe żeberka), pinnekjøtt (jagnięce żeberka) i lutefisk (suszony, potem moczony w ługu dorsz). Oprócz tego na norweskich stołach pojawia się mnóstwo różnych mięs. Istnieje też kilka tradycji związanych z deserami. Według jednej z nich w każdym domu trzeba upiec przynajmniej 7 różnych rodzajów ciast/ciasteczek. Inna dotyczy wspomnianego już puddingu ryżowego risengrynsgrøt: dodawany jest do niego pojedynczy migdał, a osoba, która na niego natrafi podczas jedzenia deseru ma mieć szczęście na cały następny rok, i dostaje w nagrodę marcepanową świnkę. Sam marcepan jest niesamowicie popularny w okresie świątecznym w Norwegii, podczas którego sprzedaż słodyczy osiąga rekordowy poziom.
Wśród alkoholowych napojów świątecznych popularne są juleøl (ciemne świąteczne piwo), Akevitt (mocny alkohol z ziemniaków) i gløgg (napój przypominający grzane wino, dostępny również w wersji bezalkoholowej). Dla dzieci przewidziany jest julebrus, czyli bardzo słodki napój gazowany.
CIEKAWOSTKI
Wspomniane wcześniej domki z pierników stały się znane na całym świecie za sprawą norweskiego miasta Bergen, w którym co roku powstaje największe piernikowe miasteczko na świecie: Pepperkakebyen. Od 1991 roku każdy może przynieść tam swój domek lub budynek z piernika, by dołożyć swoją cegiełkę w szczytnym celu. Miasteczko jest otwarte dla zwiedzających na czas świąt, a dochody z biletów w całości przekazywane są fundacjom i organizacjom pomagającym dzieciom.
Po II wojnie światowej popularne stało się przystrajanie choinek flagami Norwegii na znak, że kraj odzyskał wolność. Jest to połączone z tradycją zapoczątkowaną w 1947 roku, gdy rząd norweski wysłał z Oslo choinkę do Londynu w ramach podziękowania dla władz brytyjskich. Temu zdarzeniu towarzyszy ceremonia, na której obecni są wysoko postawieni politycy norwescy i ambasador Wielkiej Brytanii. Co najmniej 20-metrowa choinka trafia na Trafalgar Square w Londynie i podziwiają ją tysiące ludzi.
Oprócz słynnego Kevina, bardzo popularnym programem telewizyjnym na święta w Norwegii jest Tre nøtter til Askepott (Trzy życzenia dla kopciuszka), czechosłowacko-niemiecki film z roku 1973, którego norweskim lektorem jest aktor Knut Risan. W roku 2021 powstała nawet norweska adaptacja pod tym samym tytułem.
Norwegia jest popularnym wyborem na czas Bożego Narodzenia dla turystów z całego świata. Można tam doświadczyć świątecznej magii na wiele sposobów. Mamy nadzieję, że ten artykuł zainteresował również was i życzymy god jul!
Dowiedz się więcej: