Norwegia to kraj znany z malowniczych fiordów, surowych górskich krajobrazów i bogatej historii. Ważną rolę odgrywa tam także różnorodność językowa. Choć językiem urzędowym w Norwegii jest norweski, to trudno mówić o nim jako o jednolitym i spójnym języku w całym kraju. Norwegowie posługują się wieloma dialektami, które znacznie różnią się w zależności od regionu. Te dialekty, często odzwierciedlające lokalną kulturę i historię, sprawiają, że język Norwegów jest wyjątkowy i wielobarwny.
W Norwegii, mimo że obowiązuje jeden język narodowy, istnieją dwie jego standardowe formy pisane: bokmål i nynorsk, oraz bogaty zbiór dialektów, które stanowią ważną część norweskiej kultury i tożsamości.
JAK POWSTAŁ BOKMÅL I NYNORSK?
Bokmål i nynorsk wywodzą się z historii Norwegii, która przez wieki była politycznie i kulturowo związana z innymi krajami, najpierw z Danią, a później ze Szwecją. Przez ponad 400 lat Norwegia była pod panowaniem duńskim, a językiem urzędowym była wówczas odmiana języka duńskiego, co wywarło ogromny wpływ na norweskie słownictwo i gramatykę. W XIX wieku, kiedy Norwegia odzyskała częściową niepodległość, zaczęły się starania o stworzenie własnego, narodowego języka, który mógłby odzwierciedlać norweską tożsamość.
- Bokmål (język książkowy) wywodzi się z języka duńskiego, który dominował w Norwegii przez 400 lat, gdy kraj pozostawał pod panowaniem Danii. W tym okresie duński był językiem urzędowym i literackim, co stopniowo wypierało lokalne dialekty z życia publicznego.
Po rozpadzie unii z Danią w 1814 roku Norwegia, dążąc do własnej tożsamości, zaczęła kształtować odrębny język narodowy. Wiele osób posługiwało się formą opartą na języku duńskim, ale dostosowaną do norweskiej wymowy. Tę zreformowaną wersję nazwano riksmål ("język państwowy"), a później bokmål ("język książkowy").
- Nynorsk powstał w wyniku pracy norweskiego filologa i językoznawcy Ivara Aasena w XIX wieku. Aasen uważał, że norweski język narodowy powinien być wolny od wpływów duńskich i bardziej oparty na autentycznych, wiejskich dialektach, które przetrwały mimo stuleci dominacji języka duńskiego. Aby stworzyć alternatywę dla bokmål, Aasen wyruszył w podróż po Norwegii, zbierając próbki lokalnych dialektów i badając różne formy mowy z terenów wiejskich i odizolowanych od wpływów zewnętrznych.
Na podstawie tych badań, Aasen opracował system gramatyczny wspólny dla wszystkich dialektów i słownik dla nowego języka, który nazwał landsmaal ("język narodowy"). Landsmaal miał być bardziej autentyczny i narodowy, odzwierciedlając język i kulturę norweskiej wsi. W 1929 roku nazwę zmieniono na nynorsk ("nowonorweski"), a forma ta uzyskała status równorzędny wobec bokmål jako drugi oficjalny język pisany Norwegii.
Nynorsk i bokmål to nie dialekty, ale standardowe formy pisane języka norweskiego. Są one używane w piśmie i w nauczaniu, natomiast w mowie Norwegowie posługują się swoimi regionalnymi dialektami.
➔ Bokmål dominuje na wschodzie kraju oraz w dużych miastach, takich jak Oslo, Bergen, Stavanger i Trondheim. Jest również powszechniejszy na południu i w regionach centralnych Norwegii. Bokmål jest także preferowany w większości szkół, mediów oraz dokumentów urzędowych.
➔ Nynorsk jest bardziej popularny na zachodzie Norwegii, zwłaszcza w wiejskich rejonach i w gminach regionów Hordaland, Sogn og Fjordane oraz Møre og Romsdal.
DIALEKTY W NORWEGII
- Dialekty wschodnionorweskie (Østnorsk) – występują na wschodzie kraju, w tym w Oslo. Charakteryzują się silnymi wpływami szwedzkimi, zwłaszcza w przygranicznych regionach.
- Dialekty zachodnionorweskie (Vestnorsk) – używane głównie na zachodzie Norwegii, w regionach, które mają bogate tradycje morskie i historycznie były odizolowane od reszty kraju.
- Dialekty trøndelagskie (Trøndersk) – występują w rejonie Trøndelag, w okolicach Trondheim. Dialekty te są często postrzegane jako posiadające unikalną melodię i specyficzne formy gramatyczne.
- Dialekty północnonorweskie (Nordnorsk) – używane na północy kraju, często pod wpływem języka Saami i stosunkowo izolowane, co sprzyjało wykształceniu unikalnych cech. Wyróżniają się specjalną tonacją i akcentem tonicznym.
Istnieje wiele odmian dialektów. Niemal każde miasto i region ma swój własny wariant mowy. Dialekty norweskie się od siebie bardzo różnią i Norwegowie z różnych regionów czasami muszą dostosowywać sposób mówienia, aby się wzajemnie zrozumieć.
ILE JEST DIALEKTÓW W NORWEGII?
Dokładną liczbę norweskich dialektów jest ciężko określić, ponieważ różnice w mowie pojawiają się niemal w każdej miejscowości. Przyjmuje się, że jest ich kilkadziesiąt, a w skali regionalnej można mówić o kilkuset wariantach.
Norweska różnorodność językowa to coś, co naprawdę wyróżnia ten kraj. Jest to postrzegane w Norwegii jako wartość, a dialekty są pielęgnowane i chronione. Dialekty oraz formy pisane Bokmål i Nynorsk tworzą razem wyjątkowy, wielowarstwowy obraz norweskiego języka, który odzwierciedla zarówno historię, jak i współczesną tożsamość Norwegii.
POZNAJ JĘZYK NORWESKI
➔ På vei - naucz się norweskiego
➔ Krótkie opowiadania po norwesku