Coraz częściej można zauważyć już pierwsze oznaki nadchodzącej wiosny i wszechobecnie budzącej się na nowo do życia przyrody. W ogrodach, w parkach czy przestrzeni miejskiej łatwo dostrzec przebiśniegi, krokusy, żonkile oraz powoli zieleniące się listki na krzewach. Wszędzie można usłyszeć też piękny śpiew ptaków, a na ulicach pełno ludzi, którzy już zmienili zimowe kozaki na lżejsze buty, a puchowe kurtki czy wełniane rękawice ukryli na dnie szafy. Wiosnę czuć w powietrzu również przez cieplejsze powiewy wiatru oraz coraz dłuższy dzień. Dla wielu jest to bez wątpienia powód do radości, zima odchodzi w zapomnienie i nadchodzą przyjemniejsze letnie dni.
KIEDY WIELKANOC W SZWECJI?
Tak, jak praktycznie w każdej porze roku, w okresie wiosennym wypada również jakieś święto. Ściślej mówiąc, nawet nie “jakieś”, a największe święto dla chrześcijan - Wielkanoc.
W 2024 roku wypada 31 marca. Wielkanoc jest świętem ruchomym, dlatego też jego data co roku wypada w innym terminie, jednak zawsze między 22 marca, a 25 kwietnia. Związane jest to bezpośrednio z naturalnymi fazami księżyca. W 325 roku, podczas soboru, zdecydowano, że święta wielkanocne obchodzone będą w pierwszą niedzielę, zaraz po pierwszej wiosennej pełni księżyca.
CZY SZWEDZI OBCHODZĄ WIELKANOC?
Z racji tego, że jest to święto bazujące przede wszystkim na religii możesz zastanawiać się czy północni sąsiedzi Polski zza morza celebrują Wielkanoc oraz, jeśli tak, jaki charakter przybierają tam dni świętowania.
Więc jak jest z tą Wielkanocą u Szwedów? Tak jak w większości krajów w Europie, w Szwecji również obchodzona jest Wielkanoc. Jest to ważne święto tam dla wielu osób, nie tylko wierzących. Jak powszechnie wiadomo, Szwecja nie jest państwem na wyrost religijnym, coraz więcej osób nie jest w żaden sposób związanych z religią/wiarą, również z chrześcijaństwem. Jednak to wcale nie jest przeszkodą dla Szwedów by zaniechać obchodzenia różnych świąt, w tym świąt wielkanocnych. Dla szwedzkich chrześcijan Wielkanoc jest świętem upamiętniającym Drogę Krzyżową, męczeńską śmierć, a następnie zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Dla tych, którzy nie obchodzą ich w sposób duchowy Wielkanoc jest okazją do spędzenia miłego czasu z bliskimi, spotkania się przy wspólnym stole, przy pysznym posiłku i odpoczynku. Jest to świetna okazja do zwolnienia, zatrzymania się na chwilę, podtrzymania narodowych oraz lokalnych tradycji, ale także do celebracji nadchodzącej (lub już obecnej wiosny) i wszystkiego, co związane jest właśnie z tą porą roku.
CZY WIELKANOC W SZWECJI RÓŻNI SIĘ OD WIELKANOCY W POLSCE?
Zwyczaje i tradycje związane z obchodami Wielkanocy w Szwecji są podobne do tego, co znamy i robimy w Polsce. Jednak, jak każde inne państwo na świecie, Szwecja również wprowadziła dodatkowe elementy, które na przestrzeni lat ewoluowały przybierając różne formy. Nie ma się temu co dziwić, przecież święta są dla ludzi, a nie ludzie dla świąt, dlatego pozytywnym zjawiskiem jest modyfikacja obchodów świąt, tak aby dopasować je do mieszkańców danego kraju, ich charakteru i potrzeb. Nie jest to tylko interesujące zjawisko ze strony kulturowej i różnorodności, ale również ze względu na inne czynniki takie jak historia danego państwa, kontekst społeczny oraz generalnie podejście do życia, ludzi zamieszkujących konkretny kraj. Dlatego odpowiedź na wyżej postawione pytanie brzmi “tak i nie”. Warto pamiętać również o tym, że ogólne, narodowe tradycje mogą się różnić też w zależności od regionu, na terenie którego są kultywowane.
Jeśli zaciekawił Cię ten temat i chciałbyś się więcej o tym dowiedzieć, w tym artykule przeczytasz trochę na temat tego, jak obchodzi się Wielkanoc w Szwecji.
JAK WYGLĄDA WIELKANOC W SZWECJI?
Samą Wielkanoc poprzedza Wielki Tydzień, w Szwecji nazywany Stilla Veckan. Wielki Tydzień to ostatni tydzień 40-dniowego okresu Wielkiego Postu przed Niedzielą Wielkanocną. Rozpoczyna się Niedzielą Palmową, a kończy Niedzielą Wielkanocną.
W Polsce w Niedzielę Palmową można zobaczyć wiele udekorowanych palm. W szwecji natomiast zamiast palm tworzy się påskris, czyli brzozowe gałązki udekorowane kolorowymi piórkami, wstążkami oraz wieloma innymi rzeczami.
Tak jak w Polsce, również w Szwecji na czas Wielkanocy (Påsken) składa się 5 dni Wielki Czwartek (Skärtorsdagen), Wielki Piątek (Långfredagen), Wielka Sobota (Påskafton), Niedziela Wielkanocna (Påskdagen) oraz Poniedziałek Wielkanocny (Annandag påsk). O dniach od piątku do poniedziałku włącznie, w Szwecji mówi się Röda Dagar (czerwone dni). Nazwa ta nie jest przypadkowa i wzięła się z tego, że święta, dni wolne od pracy, zaznaczone są w kalendarzu na czerwono. Wtedy też wszyscy mają wolne, również dzieci, które nie chodzą do szkoły przez 10 dni w okresie wielkanocnym, mając tym samym swoją przerwę wiosenną.
PÅSKKÄRRINGAR, CZYLI WIELKANOCNE CZAROWNICE
W Szwecji istnieje ciekawa tradycja związana z Wielkanocą, zwana "Påskkärringar", co dosłownie oznacza "Wielkanocne wiedźmy" . Nie są to jednak typowe wiedźmy w sensie czarownic z mitologii czy folkloru, ale raczej zabawne postacie, które dzieci i czasem dorośli przebierają się za nie podczas obchodów Wielkanocy. Według podań ludowych w Wielki Czwartek czarownice odlatują na miotłach do Blåkulla by powrócić w Niedzielę Wielkanocną. Tradycja Påskkärringar polega na tym, że dzieci przebierają się za wiedźmy, malując twarze na kolorowo, nosząc staroświeckie stroje, często zrobione z kolorowych materiałów i nosząc miotły lub inne rekwizyty, które kojarzą się z czarownicami. W dniu Wielkiego Czwartku chodzą od domu do domu, roznosząc radosną atmosferę i życzenia świąteczne, podobnie jak w tradycji halloweenowej w niektórych krajach. W niektórych regionach Szwecji dzieci w przebraniach wiedźm odwiedzają sąsiadów, oferując rysunki lub inne drobne upominki w zamian za słodycze lub małe pieniądze. Jest to urocza tradycja, która dodaje koloru i radości do świątecznych obchodów Wielkanocy w Szwecji. Nie wiadomo kiedy i gdzie dokładnie pojawił się ten zwyczaj, jednak jego obchody były powszechne już w połowie XIX wieku.
INNE SZWEDZKIE TRADYCJE ZWIĄZANE Z WIELKANOCĄ
Na Wielkanoc Szwedzi lubią ozdabiać jajka w najróżniejsze sposoby. Tak jak przy malowaniu polskich pisanek ograniczeniem jest tylko i wyłącznie wyobraźnia i jej granice. Do tych najmłodszych w wielu rodzinach przychodzi Zajączek Wielkanocny zostawiając rozmaite prezenty, często dużo słodyczy. Popularnym jest ogromne, kolorowe i pięknie przyozdobione jajo, zazwyczaj wykonane z papieru, wypełnione po brzegi mniejszymi, czekoladowymi jajeczkami.
Do powszechnych już tradycji należy też polowanie na jajka, które ukryte są w różnych miejscach. Zadaniem dzieci jest odnaleźć jaja przy pomocy udzielonym ich wskazówek. Gdy skarb już zostanie odnaleziony na dziecko czeka nagroda. Jednym z wydarzeń organizowanych podczas Wielkanocy w Szwecji jest Msza Wigilii Paschalnej. Według szwedzkiego Kościoła smutek Wielkiego Piątku został zastąpiony radością Niedzieli Wielkanocnej. Ludzie zapalają świece w kościele i pozdrawiają się starożytnym wielkanocnym pozdrowieniem ”Kristus är uppstånden. Ja, han är sannerligen uppstånden” ("Chrystus zmartwychwstał. Prawdziwie zmartwychwstał").
W ramach wielkanocnych tradycji, Szwedzi wybierają coraz częściej swego rodzaju “wielkanocną podróż”. Z racji tego, iż święto jest jednym z pierwszy w roku długich weekendów wiele osób chce odpocząć w innym miejscu. Niektórzy wyjeżdżają na wieś, inni odwiedzają swoich krewnych i przyjaciół, a jeszcze inni wyjeżdżają za granicę. Coraz większą popularnością cieszą się miejsca takie jak Hiszpania, Paryż czy Londyn. Jednak najwięcej “podróżujących” stawia na lokalne wypady za miasto, na wieś, gdzie wynajmują domki letniskowe i spędzają te dni w bardzo szwedzkim stylu - blisko natury, spokojnie świętując z najbliższymi poprzez spędzanie czasu razem i dobrą zabawę.
Poza tym, w niektórych większych miastach Szwecji, organizowane są specjalne koncerty, wystawy i inne wydarzenia kulturalne związane z Wielkanocą. Mogą to być koncerty chóralne wykonujące utwory religijne, wystawy sztuki i rzemiosła, czy też festyny rodzinne z atrakcjami dla dzieci i dorosłych.
NAJWAŻNIEJSZY DZIEŃ WIELKANOCY
W wigilię Wielkanocy (Wielką Sobotę), w Szwecji na światło dzienne wychodzą różne popularne, a nawet przedchrześcijańskie obrzędy i wierzenia. Tak jest w przypadku pojęć Blåkulla i przebierania się za czarownice.
Fakt, że wigilia Wielkanocy w Szwecji stała się głównym "dniem świętowania" podczas Wielkanocy, można postrzegać jako paralelę do wigilii Bożego Narodzenia. Już w Wielką Sobotę wieczorem Szwedzi zasiadają do obfitych i uroczystych kolacji rozpoczynając świętowanie. W niektórych częściach zachodniej Szwecji - szczególnie w Västergötland - wtedy rozpalane są również wielkanocne ogniska.
CO ZNAJDUJE SIĘ NA SZWEDZKIM STOLE WIELKANOCNYM?
Przede wszystkim są to, tradycyjnie, jajka pod różnymi postaciami, jagnięcina, łosoś, śledź, szynka wielkanocna i generalnie piękne kolorowe jedzenie. Zostaje też sporo miejsca na różne, przepyszne ciasta i słodkości. Tradycyjne potrawy wielkanocne są połączeniem szwedzkiego smörgåsbord (śledź, pieczywo chrupkie, ser i snaps) oraz stołu bożonarodzeniowego (pokusa Janssona, klopsiki i prinskorv). W ogólnym ujęciu wiosenny stół jest lżejszy dla żołądka od zimowych, bożonarodzeniowych potraw. Do picia serwowany zazwyczaj jest napój påskmust oraz wielkanocne piwo - påsköl. Na deser tradycyjnie serwowany jest wielkanocny tort, który jest ciastem dosyć prostym i słodkim, a jego smak zależy od osobistych preferencji osób przygotowujących go.
Mówiąc o tradycyjnych potrawach wielkanocnych w Szwecji, należy mieć świadomość, że tradycje w różnych regionach nieco się różnią.
SZWEDZKIE DEKORACJE WIELKANOCNE
Przy okazji Wielkiej Nocy, Szwedzi nie zapominają o odpowiednich dekoracjach, aby jeszcze bardziej uświetnić ten dzień oraz nadać mu bardziej uroczysty i wyjątkowy charakter. Dlatego też oczywistym wydaje się zjawisko, które można zaobserwować w wielu domach, czyli sprzątanie wiosenno- świąteczne. Poza tym duża część społeczeństwa ozdabia swoje domy /mieszkania wielkanocnymi gałązkami. Są to gałązki z brzozy, urozmaicone kolorowymi dodatkami, takimi jak przykładowo sztuczne wielobarwne piórka, plastikowe jajka, kokardki czy też ozdoby z papieru. Na stołach można zaobserwować żółte obrusy oraz serwetki, a w wazonach pachnące tulipany i żonkile. Dodatkowo w różnych miejscach stoją również figurki i inne ozdoby kojarzące się z Wielkanocą, na przykład kurczaczki, zające czy jajka.
SZWEDZKI WIELKANOCNY SŁOWNICZEK
en fast – post
en högtid – święto
en Påsk – Wielkanoc
en Påskkorg – koszyczek wielkanocny
Skärtorsdagen – Wielki Czwartek
Långfredagen – Wielki Piątek
Påskafton – Wielka Sobota
Påskdagen – Niedziela Wielkanocna
Annandag påsk – Poniedziałek Wielkanocny
en påskhare – zając wielkanocny
en fågelunge (en) – kurczaczek wielkanocny
påskkärringar – wielkanocne czarownice
en påskägg – jajko wielkanocne
att färga ägg – malować pisanki
gömma påskägg – schować jajka wielkanocne
att dekorera – dekorować
en äggjakt (en) – polowanie na jajka
att leta efter påskägg – szukać wielkanocnych jajek
ett påskbord – stół wielkanocny
en påskmat – jedzenie wielkanocne
en sill – śledź
hårdkokta ägg – jajka ugotowane na twardo
en påskskinka – szynka wielkanocna
ett lamm – mięso jagnięce
en lax – łosoś
en marsipan (en) – marcepan
Janssons frestelse – Pokusa Janssona (tradycyjne danie, czyli ziemniaczana zapiekanka z cebulą, śmietaną, pieprzem, często podawana też z sardelą czy szprotką)
påskmust – napój, wiosenny odpowiednik bożonarodzeniowego Julmust
påsköl – wielkanocne piwo
ett godis – słodycz, smakołyk
glad Påsk - Wesołych Świąt Wielkanocnych
Generalnie, obchody Wielkanocy w Szwecji są bogate i różnorodne, łącząc w sobie zarówno tradycje religijne, jak i kulturowe. Święto to jest okazją do wspólnego świętowania, radości i spędzania czasu z rodziną i przyjaciółmi, podkreślając jednocześnie znaczenie odrodzenia wiosennego i nadziei na przyszłość. Wielkanoc w Szwecji to wyjątkowe święto, które ma swoje specyficzne tradycje, obrzędy i obyczaje, które mogą różnić się lokalnie, jednak w większości skupione są wokół tych samych zagadnień i przeżywane są w podobny sposób.
Dowiedz się więcej:
Jeśli jeszcze czujesz niedosyt i chciałbyś się dowiedzieć więcej o szwedzkich tradycjach, zwyczajach czy choćby narodowych potrawach, koniecznie sprawdź pozycję: “Svenska traditioner”. Znajdziesz ją w naszym sklepie: www.ksiazkiposzwedzku.pl