Pewnie znasz wiele zwyczajów Wielkanocnych ze Stanów Zjednoczonych i wiesz, jak Amerykanie obchodzą to święto. Nic w tym dziwnego, od wielu lat możesz widzieć to na ekranach w filmach czy serial. Może nie jest to tak hucznie i komercyjnie obchodzony czas jak grudniowe Boże Narodzenie, jednak nie jest to również święto, o którym nie słychać nic. W końcu to przecież najważniejsze święto w chrześcijańskiej tradycji, więc dla wielu osób na całym świecie. Otoczeni zachodnim wpływem łatwo możemy wskazać różnice między tym , jak celebrujemy wielkanocne w Polsce, a zwyczajami obowiązującymi we wcześniej wspomnianej Ameryce Północnej czy na Wyspach Brytyjskich.
Zastanawiałeś się jednak kiedyś nad tym jak wygląda Wielkanoc w innych, europejskich krajach? Spójrzmy na przykład na kraje skandynawskie- ich niezwykle ciekawa i bogata historia może być świetnym fundamentem do kształtowania się dosyć osobliwych i nieznanych ci wcześniej tradycji. We wcześniejszym artykule możesz dowiedzieć się jak więcej o tym, jak Szwedzi obchodzą to największe chrześcijańskie święto. Wiesz jednak, jak zbiór wielkanocnych dni wygląda w krajach takich jak Norwegia, Dania czy Islandia?
Dowiedz się, jak wygląda Wielkanoc w krajach Skandynawskich!
JAK OBCHODZI SIĘ WIELKANOC W SKANDYNAWII?
Wielkanoc, obchodzona z radością i duchowym znaczeniem na całym świecie, przybiera różnorodne formy i tradycje w zależności od regionu. W krajach skandynawskich, gdzie natura i kultura łączą się w harmonii, święto to ma swoje własne unikalne oblicze. Od stuleci Skandynawowie celebrują Wielkanoc w sposób charakterystyczny dla swojej historii, tradycji i otaczającej ich przyrody.
Wielkanoc dla mieszkańców północy to jednak nie tylko religijne obrzędy czy przeżycia duchowe, ale także symbol przejścia do nowego, odradzającego się życia- kończy się zima a nadchodzi lekka i świeża wiosna. Ich zwyczaje więc czerpią nie tylko z chrześcijańskiej tradycji, ale też z wielu podań i wierzeń ludowych, które wykształcały się przez wiele, wiele lat w zgodzie z rytmem przyrody i prawami, którymi rządzi się natura. W Norwegii, Danii czy na Islandii każda tradycja jest jak kolorowy wątek w wielkanocnej tkance życia społeczności.
KIEDY OBCHODZI SIĘ WIELKANOC W SKANDYNAWII?
Obchody Wielkanocy, zarówno na Islandii jak i w Szwecji czy Norwegii, przypadają wtedy, kiedy w innych krajach na całym świecie, dlatego też Wielkanoc, zgodnie z księżycowym kalendarzem, wypada w pierwszą niedzielę, zaraz po pierwszej pełni Księżyca na wiosnę, czyli w tym roku jest to 31 marca.
JAK OBCHODZI SIĘ WIELKANOC W NORWEGII?
Świętowanie Wielkanocy w Norwegii nieco różni się od tego, co jest powszechnie znane i kultywowane w Polsce. Mimo tego, że trzon i zamysł święta jest taki sam, Norwegowie jednak wybierają by celebrować Niedzielę Wielkanocną w trochę odmienny sposób.
Dla wielu osób Wielkanoc jest jednym z dłuższych okresów wolnego w roku, ponieważ w Norwegii wolne jest od Wielkiego Czwartku włącznie, aż do wielkanocnego poniedziałku. Daje to aż 5 dni czasu wolnego. Duża część osób decyduje się rozpocząć odpoczynek wcześniej i zaczyna swój urlop od poniedziałku po niedzieli palmowej, co daje aż 8 dni wolnych z rzędu.
W tym czasie Norwegowie preferują spędzić czas aktywnie, w przeciwieństwie do dwudniowego siedzenia przy stole i objadania się tłustymi potrawami kończąc ucztę deserem. Zamiast tego duża część społeczeństwa chętnie wyjeżdża na różnego rodzaju wycieczki, te w kraju jak i za granicę, uciekają na wieś, za miasto, by nieco się wyciszyć, a niektórzy z nich stawiają na odpoczynek przy ulubionych, sportowych aktywnościach. Bez wątpienia jest to jednak czas zatrzymania się, odpoczynku i budowania bliższych relacji z rodziną i przyjaciółmi oraz bliskiego obcowania z naturą. Podczas przerwy Wielkanocnej spędzenie przynajmniej jednego dnia na świeżym powietrzu to dla Norwegów wręcz obowiązek.
CO JEDZĄ NORWEGOWIE NA WIELKANOC?
Jest jednak wiele zwolenników obchodzenia Wielkanocy w bardziej tradycyjny sposób. Takie świętowanie nie różni się za bardzo od polskiego- na stole można znaleźć jajka pod wieloma postaciami i w różnych formach oraz przeróżne ciasta. Ciekawym zwyczajem jest jednak coś bardzo nietypowego dla innych krajów, ponieważ tam właśnie podczas ferii wielkanocnych poczuć można unoszący się wszędzie zapach pomarańczy.
W Polsce na Boże Narodzenie, natomiast w Norwegii to właśnie na Wielkanoc pomarańcza jest królową owoców. W menu nie może zabraknąć jeszcze gazowanego napoju (również o smaku pomarańczowym) Solo. Popijając Solo każdy zagryza również wafelka Kvikk Lunsj, czyli kultowy norweski słodycz, który już stał się symbolem tego północnego kraju.
JAK DEKORUJE SIĘ DOM NA WIELKANOC W NORWEGII?
Ludzie w Norwegii lubią, gdy ich wnętrze jest ciepłe przytulne i miłe. Nikogo nie powinien dziwić więc fakt, że dekorują oni swoje domu również na Wielkanoc lub po prostu na wiosnę. Dominujące kolory to zdecydowanie żółty i zielony. W różnych miejscach można zauważyć figurki kurczaków czy zajączków, piękne, delikatne obrusy, gałązki oraz żółte narcyzy.
PÅSKEKRIM
Nieodłącznym elementem norweskiej Wielkanocy jest påskekrim, czyli w dosłownym tłumaczeniu kryminał wielkanocny. W latach 20 zeszłego wieku ukazała się bowiem powieść zatytułowana „Bergenstoget plyndret i natt”, która bardzo szybko stała się bestsellerem. I właśnie mniej więcej od tego momentu kryminały zaczęły cieszyć się coraz większą popularnością, a z czasem stały się symbolem Wielkanocy dla Norwegów, dlatego też wiele z nich nie wyobraża sobie tego święta bez przeczytania przynajmniej jednego. Niektórzy też chętnie czytanie zamieniają na oglądanie kryminalnych filmów lub seriali, co jest świetną alternatywą jeśli chce się przeżywać przedstawione historie z bliskimi.
CZY W DANII OBCHODZI SIĘ WIELKANOC?
Święta w Danii zaczynają się od niedzieli palmowej, oficjalne dni wolne jednak wypadają od Wielkiego Czwartku do poniedziałku wielkanocnego.
Dla większej części Duńczyków święta Wielkanocne utraciły już swój pierwotny, religijny charakter. Tak samo jak w przypadku wyżej opisanych Norwegów, Wielkanoc w Danii to przede wszystkim kolory, wiosna, coraz dłuższe i cieplejsze dni, wyczekiwany czas odpoczynku oraz utęsknione chwile spędzone z bliskimi. Nie dekorują oni swoich domów w jakiś szczególny sposób, chociaż w wazonach można zobaczyć wiele pięknych i pachnących kwiatów w różnych kolorach, głównie jednak żółtym. Poza tym popularne też są cięte gałązki, zazwyczaj z własnego ogródka.
WIELKANOC W DANII
Dużą popularnością przy okazji świąt wielkanocnych w Danii cieszy coś, co w Polsce znane jest pod hasłem “wydmuszki”. Tak, Duńczycy uwielbiają je robić, a jeszcze bardziej dekorować puste już i delikatne skorupki jajek. Malują je farbami lub mazakami, niektórzy na pewno mają też swoje jeszcze bardziej kreatywne metody i tak spędzają swój czas wolny przed Wielkanocą. Jest to zabawa nie tylko dla dzieci, ale również dla wszystkich starszych. Prawie w każdym domu zobaczyć można wówczas przepięknie zdobione jajka, które chyba w całej Europie są symbolem Wielkanocy i nowego, odradzającego się życia oraz nadziei.
Inną jajeczną tradycją, która również sięga wieków wstecz i jest popularna głównie w południowo-wschodniej Danii, jest "trille æg" (toczenie jajek). Do tej czynności jajka powinny być ugotowane na twardo, a ich skorupka pomalowana na kolorowo. Uczestnicy znajdują odpowiednie wzgórze (lub tworzą je, jeśli pogoda nie dopisuje i trzeba zostać w domu) i toczą swoje jajko w dół wzgórza. Uczestnik z jajkiem, które dotrze najdalej bez pęknięcia, wygrywa grę.
Coraz częściej w Danii można się natknąć też na polowanie na jajka. Te w czekoladowej formie chowane są w ogrodzie, mieszkaniu lub innym wybranym miejscu, by później zadaniem dzieci (chociaż dorośli też chętnie biorą udział w tej zabawie) znalazły je i mogły ze smakiem zjeść.
JAK WYGLĄDA ŚNIADANIE WIELKANOCNE W DANII?
Wielkanocne śniadanie, znane jako "Påskefrokost", to ważny moment spędzony z rodziną i przyjaciółmi. Stoły są zwykle obficie zastawione daniami, takimi jak jajka ugotowane na twardo, kiełbasa, wędliny, ryby, pieczone mięso i różnego rodzaju sałatki. Jest to okazja do wspólnego biesiadowania i delektowania się smakami tradycyjnych dań wielkanocnych.
Czas wielkanocnego śniadania to zazwyczaj nie tylko śniadanie, ale długi niekończący się posiłek trwający do późnego popołudnia, a czasem nawet wieczoru. Biesiada ta koncentruje się (poza jajkami) wokół jednego z wielkich filarów duńskiego społeczeństwa, czyli chleba żytniego. Na talerzu znajdują się pyszne kanapki z gotowanymi jajkami, smażoną rybą w panierce, różnymi rodzajami śledzia, świeżą rzeżuchą, różnymi rodzajami sera i plastrami mięsa. Jagnięcina jest również typowym daniem dla tego czasu.
Drugą gwiazdą programu jest snaps. Jest to mocny alkohol podawany w małych kieliszkach. Przypadkowe okrzyki skål (na zdrowie!) pojawiają się wokół stołu podczas jedzenia, zachęcając do następnego łyku.
GÆKKEBREVE
Zabawną duńską tradycją wielkanocną jest wysyłanie listu zwanego "gækkebrev”.
Jest to krótki liścik wysyłany dla żartu, z krótką rymowanką, który jest wysyłany do przyjaciela lub członka rodziny przed Wielkanocą. List charakteryzuje się pięknymi wycinankami i wierszem często brzmiącym jak "gæk gæk gæk mit navn det står med prikker, pas på det ikke stikker" (przetłumaczone jako "moje imię jest napisane kropkami, uważaj, żeby cię nie ukłuło"). Liczba kropek odpowiada liczbie liter w imieniu nadawcy. Chodzi o to, by odbiorca zgadł, kto wysłał gækkebrev. Jeśli zgadnie poprawnie, nadawca jest mu winien pisankę. Jeśli odbiorca nie zgadnie, kto jest nadawcą przed Wielkanocą, wówczas odbiorca jest winien nadawcy jajko wielkanocne.
JAK WYGLĄDA WIELKANOC NA ISLANDII?
Islandczycy, tak jak reszta Skandynawów, postrzegają Wielkanoc bardziej jako czas ucztowania i bycia z tymi, których kochają. Tradycje krążą wokół bycia z przyjaciółmi i rodziną oraz jedzenia tak dużo, jak to tylko możliwe- w praktyce przekłada się to na bardzo duże ilości spożytej jagnięciny, jajek oraz czekolady.
Islandczycy mają wolne w pracy przez 5 dni i chętnie wykorzystują te chwile na relaks, zabawę, jedzenie, rozmowy, sportowe aktywności i po prostu - powitanie wiosny. Ci, którzy obchodzą święta wielkanocne w duchu religijnym mogą skorzystać z różnych nabożeństw i aktywności organizowanych przez Kościół, by jeszcze głębiej wejść, zrozumieć i przeżyć święta w duchowym wymiarze.
CO JE SIĘ NA ISLANDII W WIELKANOC?
Tradycyjne potrawy wielkanocne na Islandii obejmują oczywiście jajka, ale też jagnięcinę, ryby, ziemniaki i dodatki, takie jak marynowana czerwona kapusta i zielona fasola. Jagnięcina jest często wolno gotowana lub pieczona i podawana z różnymi sosami i sosami. Popularnym deserem wielkanocnym na Islandii jest ciasto skyr, wykonane ze skyr (islandzkiego jogurtu) i często ozdobione czekoladowymi jajkami.
POLOWANIE NA JAJKA
Tak jak w wielu krajach, jedną z ulubionych zajęć najmłodszych podczas Wielkanocy jest szukanie ukrytych, czekoladowych jajek. Islandzka wersja polowania na jajka wielkanocne różni się nieco od tego, co można zobaczyć w innych krajach. Czekoladowe Paskaegg są ukrywane w domu przez rodziców, zwykle w nocy przed Niedzielą Wielkanocną. Kiedy dzieci się budzą, robią to z wielkim uśmiechem na twarzy i motylami w brzuchach, ponieważ teraz nadszedł czas na polowanie na smakołyki. Większość rodziców używa głosowego pomiaru "coraz cieplej" do "coraz zimniej", aby powiedzieć, jak blisko jest ich dziecko do znalezienia pisanki ("Gorąco" jest blisko, a "zimno" daleko).
CZYM JEST MALSHAETTIR?
Malshaettir, czyli islandzkie zabawy przy wielkanocnym stole. Są to islandzkie powiedzenia ukryte w czekoladowych jajkach. Stare islandzkie powiedzenia są równie ważną częścią Wielkanocy na Islandii - a zwłaszcza dla tych, którzy nie lubią słodyczy. Według tradycji rodzina siada razem, czyta swoje malshættir na głos i dyskutuje, czy pasują one do ich sytuacji życiowych czy też nie. Z niektórych zdań można się nieco pośmiać, niektóre jednak znajdują swoje odzwierciedlenie w prawdziwym życiu.
Część z nich jest bardzo trudne do przetłumaczenia, zwłaszcza te pochodzące z czasów Wikingów. Poniżej znajdziesz przykłady takich powiedzeń.
"Gott atlaeti er gjofum betra" - "dobre uczucie jest lepsze niż prezenty".
"Morgunstund gefur gull í mund" - "ranny ptaszek łapie robaka" (odpowiednik polskiego przysłowia “kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje”).
Wielkanoc w krajach skandynawskich jest czasem radości, odpoczynku i nadziei. Podczas gdy każdy kraj ma swoje własne unikalne zwyczaje i potrawy, to co łączy je ze sobą to głęboka więź z naturą i najbliższymi. Jest to świetna okazja do spędzenia czasu z rodziną i przyjaciółmi, delektując się tradycyjnymi daniami, czasami wspólnymi obrzędami religijnymi i radosną atmosferą wiosennego odrodzenia.
Dowiedz się więcej:
