Mieszkańcy Krajów Północy, w tym Szwecji, znani są z zamiłowania do spędzania czasu w naturze. Bez względu na pogodę idą na wycieczkę z plecakiem po lesie lub pływają w lodowatym Bałtyku.  Co sprawia, że Szwedzi tak chętnie spędzają wolny czas na dworze? Jakie prawa i obowiązku przysługują każdemu obywatelowi Szwecji w związku z obcowaniem w naturze?

 

 

HISTORIA

W prawie Szwedzkim można znaleźć zapisy już z początku XX wieku mówiące o tym, że „każdy może zbierać jagody w lasach i na polach”.

Wyrażenie „allemansrätt" powstało jednak po drugiej wojnie światowej (lata 40. XX w.) w wyniku działań mających na celu zwiększenia nieco ilości czasu wolnego dla pracowników. Wraz z dodanym drugim ustawowym tygodniem urlopowym władze chciały opracować środki, które mogłyby ułatwić życie ludności miejskiej, aby wyjść na łono natury.

Opracowania ustawy 1994 roku przyjmuje się za obowiązujące do dzisiaj. Szwedzka Agencja Ochrony Środowiska podsumowuje prawo publiczne słowami „Nie przeszkadzać – nie niszczyć”

 

ALLEMANSRÄTTEN - CZYM JEST?

Allemansrätten (szw. prawo wszystkich ludzi) mówi, że każdy człowiek ma prawo do kontaktu z naturą. Wynika ono z przekonania, że człowiek jest integralną częścią przyrody i powinien z nią w harmonii współistnieć.

Na podstawie tego prawa każdy człowiek może korzystać z lasów, zarówno państwowych, jak i prywatnych, zbierać w nich grzyby, jagody, kwiaty, chodzić po górach, pływać w rzekach czy w jeziorach. Istnieje możliwość rozbicia namiotu w dowolnym niemal miejscu, włączając w to teren prywatny, pod warunkiem, że ich obecność nikomu nie przeszkadza i nie narusza prywatności właściciela terenu. Swobodnie nocować można jedną noc. W przypadku dłuższego pobytu wymagana jest zgoda właściciela terenu.

Korzystanie z tego prawa wymaga poszanowania natury, jak i innych ludzi. Niedopuszczalne jest śmiecenie czy niszczenie bardzo cennej dla Skandynawów przyrody.

 

JAK TO WYGLĄDA W PRAKTYCE

Szwedzi zachęcani są do zasięgnięcia informacji w swoich „kommun” na temat pięknych i ciekawych miejsc w naturze w ich najbliższej okolicy. Powszechnie mówi się o licznych korzyściach przebywania w naturze i o tym, co można tam robić.

Wydane są specjalne formularze informacyjne w lättsvenska oraz w innych językach, które szczegółowo wyjaśniają, na czym polega możliwość korzystania z Allamansrätten.

 

To możesz robić w naturze w Szwecji:

 Chodzić, jeździć na rowerze, jeździć konno prawie wszędzie w naturze.

 Chodzić, jeździć na rowerze, jeździć konno po drogach prywatnych.

 Biwakować (spać pod namiotem) przez okres jednej doby, nawet na prywatnych posesjach. Jeśli będziesz chciał zostać dłużej, potrzebujesz uzyskać zgodę właściciela.

 Możesz pływać, pływać łódką i zejść na ląd w każdym miejscu (nie w najbliższym sąsiedztwie prywatnych budynków mieszkalnych).

 Możesz zbierać kwiaty, jagody i grzyby.

 Możesz łowić ryby wzdłuż wybrzeża i w pięciu największych jeziorach: Mälaren, Vänern, Vättern, Hjälmaren och Storsjön i Jämtland.

 Możesz rozpalić małe ognisko w miesiącach od października do kwietnia.

 

Tego nie wolno robić:

 Nie wolno przejeżdżać i przechodzić przez działki, sady, plantacje lub grunty uprawne.

 Nie wolno jeździć samochodem, motocyklem czy motorowerem w naturze. Nie wolno również jeździć po drogach parkowych i ścieżkach do ćwiczeń.

 Nie wolno rozpalać ognia, jeśli na dworze jest sucho lub wieje silny wiatr.

 Nie wolno uszkadzać drzew i krzewów.

 Nie wolno zbierać owoców, jagód czy warzyw z pól uprawnych, na plantacjach czy w ogrodach.

 Nie zostawiaj po sobie żadnych śmieci. Puszki, szkło, plastik i inne śmieci szkodzą zwierzętom i innym ludziom.

 Nie wolno ścigać, przeszkadzać ani krzywdzić zwierząt. Zabrania się również zabierania ptasich jaj, dotykania gniazd i młodych zwierząt.

 Bez zezwolenia nie wolno łowić ryb w jeziorach czy innych ciekach wodnych do tego nie przeznaczonych. Możesz wędkować w strefie przybrzeżnej.

 Psy nie mogą być puszczane luzem w okresie od 1 marca do 20 sierpnia. Pies może przestraszyć i zranić inne zwierzęta.

 

„Inte störa – inte förstöra”, czyli „Nie przeszkadzać i nie niszczyć” to podstawowa zasada wokół której zbudowane jest Allamansrätten, czyli prawo wszystkich ludzi do korzystania z natury. 

 

 

W informatorze Naturvardsverket (Agencji Ochrony Przyrody) znajdziemy również zachęcający akapit o tym, że las nie jest niebezpieczny. Większość ludzi boi się zwierząt, ale w Szwecji prawie wcale nie występują niebezpieczne gatunki, a te obecne same z siebie unikają kontaktu z człowiekiem i się go boją.

Parki Narodowe i Rezerwaty przyrody mają nieco surowsze zasady dotyczące ich odwiedzania. Każdy z takich obszarów oznaczony hest symbolem białej gwiazdki na niebieskim tle. Przed wejściem na taki teren warto zapoznać się z obowiązującymi regułami.

 

 

CIEKAWOSTKA

Odpowiedniki szwedzkiego Allmansrätten występują również w prawie krajów takich jak Norwegia (norw. allemannsretten) czy Finlandia (fiń. jokamiehenoikeus).

 

 

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ

 

... o tradycjach Szwedów:

Svenska traditioner - Jan-Öjvind Swahn

 

... o historii Szwecji:

Sveriges historia: Från istid till EU (lättläst) - Bengt Fredrikson

 

... o naturze Szwecji:

Hemulens Herbarium - Päivi Kaataja

 

 

Źródła: www.naturvardsverket.se/allemansratten; https://pl.wikipedia.org/wiki/Allemansr%C3%A4tten