Opowiadane są o niej legendy, ma swoje odpowiedniki w wielu krajach skandynawskich i od pokoleń cieszy podniebienia Szwedów. Czemu zawdzięcza swój sukces niepozorna bułeczka z bitą śmietaną, czyli semla?

CZYM JEST SEMLA

Sama nazwa pochodzi od łacińskiego „semila”, co oznacza bardzo drobno zmieloną mąkę. Semla więc to pszenna bułeczka wypełniona nadzieniem z bitej śmietany i masy migdałowej, a posypana cukrem pudrem. Masa migdałowa składa się ze zmielonych migdałów zmieszanych z cukrem pudrem i białkiem lub syropem kukurydzianym nadającym jej właściwą gęstość. Jako przyprawy używa się też kardamonu.

Średniowieczny prototyp semli był po prostu pszenną bułeczką, którą nadziewali tylko zamożniejsi. Tradycyjnie serwuje się ją zamoczoną w gorącym mleku (wtedy przyjmuje nazwę hetvägg), ale najczęściej można ją spotkać podaną niepozornie, na zwykłym talerzyku. Semla jest również symbolem Fettisdag, czyli tłustego wtorku, ostatniego dnia karnawału. Pyszny deser ma swoje odpowiedniki w innych krajach, np. w Norwegii, Estonii, czy w Finlandii, gdzie przyjmuje nazwę „laskiaispulla”, a zamiast nadzienia z migdałów używa się dżemum malinowego.

HISTORIA

Już w starożytnym Rzymie znano pieczywo maczane w mleku. Z tamtych terenów zawędrowało aż do Germanii. W średniowiecznych kronikach niemieckich można odnaleźć nazwę „semala”. Nie znamy dokładnego momentu, kiedy te słodkie bułeczki po raz pierwszy pojawiły się w Szwecji.   Na pewno były znane już w XIII wieku, ale wtedy jeszcze po prostu jako pszenne bułeczki, bez nadzienia. Jedna ze starszych wzmianek o semli pochodzi z Biblii Gustawa Wazy z 1541 roku. Istnieje prawdopodobieństwo, że do Szwecji semle sprowadziła Katarzyna saska, pierwsza żona króla Gustawa Wazy, która, jako Niemka, narzekała na wszystko, co szwedzkie. 

Wielkim miłośnikiem semli był szwedzki król Adolf Fryderyk. Pewnego razu, w tłusty wtorek 12 lutego 1771, po spożyciu obfitego obiadu, na deser zjadł jeszcze (podobno) 14 (sic!) semli. Wkrótce po tym dostał skurczy żołądka, a kilka godzin później zmarł. Hrabia Johan Gabriel Oxenstierna połączył śmierć władcy ze słodkim deserem i zaproponował wprowadzenie zakazu spożywania semli w Szwecji nazywając je "zabójcami króla". Na całe szczęście zakaz ten nie spotkał się z zadowoleniem ludu, który to spokojnie kontynuował konsumpcję szwedzkiej słodkości. Późniejsi badacze, jako przyczynę śmierci Adolfa Fryderyka wskazują raczej udar mózgu.

FETTISDAG

Semla jest oficjalnym szwedzkim deserem podawanym podczas karnawału oraz jego ostatniego dnia, czyli w Fettisdag, tj. tłusty wtorek. Fettisdagen (lub archaicznie Biały Wtorek) to ostatni dzień przed Wielkim Postem. Nazwa Fettisdag jest utworzona z dwóch słów: „fet”, czyli „tłusty, gruby” i „tisdag”, czyli „wtorek”, gdzie „gruby, tłusty” odnosi się do wszystkich tłustych potraw, które były spożywane w Tłusty Dzień. Tłusty wtorek wypada najwcześniej 3 lutego, a najpóźniej 9 marca. Semle często podawane są również podczas obchodów Wielkanocy. 

Dowiedz się więcej o szwedzkich tradycjach, w tym o Fettisdag:

Svenska traditioner - Jan-Öjvind Swahn

Przeczytaj opowiadanie w lättläst z semlą w tle:

"Årets semla" (lättläst) - Moa Eriksson Sandberg

Poznaj kuchnię ze Skanii:

"Min skånska kokbok" - Anna Billing